Bir Acemi Yolcu ile Hristiyanlık ve İslamiyet tarihinde kilometre taşı olan gelişmelere tanıklık etmiş iki şehri dolaşıyoruz. İsrail’in merkezinde yer alan Lod ve Ramla’nın binlerce yıllık tarihinde yolculuğa çıkıyoruz:
Lod, tarihi oldukça eskilere dayanan bir kent. Yapılan kazılarda ortaya çıkan bulgular, milattan önce 5600 yılından başlayarak günümüze kadar Lod’da yerleşimin devam ettiğine işaret etmekte.
Milattan önce 1465 yılında, Mısır firavunu 3. Tutmose tarafından hazırlanmış olan, Kenaan bölgesindeki yerleşimler listesinde Lod da yer almaktaymış.
Milattan sonra 66 ve 73 yılları arasında devam etmiş olan Yahudi – Roma savaşları sırasında, Romalı general Cestius Gallus, Kudüs’e doğru ilerlerken Lod kentini yerle bir etmiş. 68 yılında ise İmparator Vespasian şehri yeniden inşa ettirmiş.
Bizans dönemi kayıtlarına göre, Kral Diocletian koruma askerlerinden biri olan ve Hristiyanlık inancından dönmediği için Romalılar tarafından idam edilen, bundan dolayı Hristiyanlarca en önemli azizlerden biri ilan edilen George, Lod doğumluymuş. Ölümünden sonra şehrin adı “Georgipolis” olarak değiştirilmiş. Günümüzde, Lod’da bulunan St. George kilisesi onun adına inşa edilmiş. Aziz George’un mezarı da bu kilisenin içinde bulunmaktadır.
1099 yılında Haçlıların şehri almasından bir süre sonra Selahaddin Eyyubi, Yeruşalayim seferi sırasında burayı ele geçirmiş. Ancak, 1199 tarihinde Haçlılar kenti kuşatarak, o zamanki adıyla “St. George de Lidde”yi yeniden kontrolleri altına almışlar.
1267 yılında Memluk Sultanı Baybars ile Lod, İslam egemenliğine girmiş ve uzun yıllar bölge vilayetlerin merkezi olmuş. Bu dönemde, şehirde hatırı sayılır Memluk eseri inşa edilmiş. Bugün hala var olan Al-Omari Camisi bunlardan biri.
1517’de Osmanlı idaresine giren ve Şam Eyaletine bağlanan Lod şehrinin gelirleri, 1550’li yıllarda, Kanuni Sultan Süleyman’ın karısı Hürrem Sultan tarafından kurulan, Haseki Sultan Vakfı’na kaynak sağlamak için kullanılmış.
Kayıtlara göre, 1869 yılında yapılmış olan nüfus sayımında, o tarihte, Lod’da 55 Katolik, 1940 Yunan Ortodoks, 5 Protestan ve 4850 Müslüman yaşıyormuş.
1918 senesinden itibaren İngiliz Mandası yönetimine giren Lod şehrine ve tren istasyonunun çevresine, savaş döneminde cephelere malzeme tedarik etmek amacıyla kışla inşa edilmiş. Ayrıca, 1934 yılında, bugünkü Ben Gurion Uluslararası Havalimanı’nın temelini oluşturacak olan Lod (Lydda) Havaalanı kurulmuş.
1948 yılında İsrael Devleti’nin kurulmasını takiben, ilk başta Fas ve Tunus’tan, ilerleyen tarihlerde ise Etiyopya ve Sovyetler Birliği’nden Yahudi göçmenler Lod’a yerleşmişler.
Bugün 77.200 kişinin yaşadığı Lod kenti, %30 oranında Arap nüfusa sahip. Bu özelliği ile İsrail’in en çok Arap nüfusa sahip şehirlerinden bir tanesi. Ekonomisi genelde küçük işletmelere dayanan kent için, hiç kuşkusuz Ben Gurion Havalimanı en büyük istihdamı oluşturmakta.
Ramla, Emevi Halifesi Süleyman Bin Abdülmelik tarafından, Şam ve Kahire arasındaki kadim Via Maris Ticaret Yolu ile Yafa ve Kudüs’ü bağlayan yolların kesiştiği bölgede 705-715 yılları arasında kurulmuş.
Tarih boyunca Abbasiler, Ihşidiler, Fatımiler, Selçuklar, Haçlılar, Memlukler, Osmanlılar ve İngilizler bu şehre hükmetmişler. Ramla, özellikle Osmanlılar döneminde önemli bir ticaret merkeziymiş.
1347-1350 seneleri arasında, yüz milyonlarca insanın ölmesine neden olan “Kara Ölüm” olarak bilinen veba salgını sırasında şehrin nüfusu oldukça gerilemiş. Salgın boyunca Ramla’ya gönüllü olarak görev yapmak için gelen Fransizken keşişler, salgın sonrasında da burada kalarak şehrin tarihi boyunca varlık göstermişler.
Filistin’i ele geçirme teşebbüsü başarısızlıkla sonuçlanacak olan Napolyon Bonapart’ın Fransız Ordusu, 2 Mart 1799 tarihinde Ramla’yı işgal ederek buradaki Fransizken imarethanesini merkez olarak kullanmışlar.
Hem kadim ticaret yolları üzerinde bulunması, hem de Kudüs’e giden haç güzergâhının Ramla’dan geçmesinden ötürü, buraya hâkim olan tüm yönetimler ve devletler, tarih boyunca yaptıkları eserlerle izlerini bırakmışlar. Bugün, şehrin hemen hemen her noktasında tarihi bir esere rastlamak mümkün.
Üzücü olan durum, son on yılda hem Lod, hem de Ramla için hazırlanmış bir çok şehir düzenleme ve tarihi restorasyon projesinin yerel yönetimlerin boş vermişliği ve finansal problemler nedeniyle hayata geçirilmemiş olmasıdır. Ancak 2019 yılı başından itibaren merkezi yönetim bu işe el atarak, rafta kalmış projeleri yeniden gündeme almış. Bugün birçok noktada çalışmaların devam ettiğini görebilmekteyiz.
76 bin nüfuslu Ramla şehrinin %80’ini Yahudiler oluştururken, %16’si Müslüman Arap, %4’u ise Hristiyan Arap. Kentte önemli miktarda Pakistan, Karaçi kökenli Yahudi yaşamakta. Ayrıca İsrail’deki Karay Yahudileri Merkezi de Ramla’da bulunmakta.
Lod’a benzer şekilde, şehrin ekonomisi küçük boy işletmelere dayanmakta. Ramla’nın en önemli iktisadi kuruluşu İsrael’in en büyük çimento fabrikası olan “Neşer” firması.
Bir sonraki yolculuğumuzda görüşmek üzere…
Bir Acemi Yolcu
