MAZKERET BATYA
İsrail’in merkezinde yer alan 14 bin 600 nüfuslu bir kasaba olan Mazkeret Batya, kuruluşundan günümüze kadar tarihini en iyi muhafaza etmiş yerlerden biri. Modern İsrail’in ilk yerleşimlerinden olan bu kasaba, 7 Kasım 1883 tarihinde Rusya İmparatorluğu’dan göç etmiş 11 öncü tarafından, Belaruslu Haham Samuel Mohliver’in teşviğiyle, “Ekron” ismiyle kurulmuş. Ekron, Tevrat’a göre aynı bölgede yer alan kadim bir şehrin adıymış.
Ekron’a yerleşen göçmenleri koordine etmesiyle bilinen Mohliver, gerekli finansal desteği ise Baron Edmund Rothschild’den almış.
Rothschild ailesine olan minnettarlığı göstermek için, Baron’un annesi Betty Rothschild’e ithafen, 1887 yılında yerleşimin adı “Batya’nın Hatırası” anlamına gelen “Mazkeret Batya” olarak değiştirilmiş.
Mazkeret Batya’da dolaşırken, kurulduğu tarihten günümüze kadar gelmiş, bir çok eser ve binayı adeta yeni yapılmış gibi tertemiz ve sapasağlam görmek mümkün.
REHOVOT
1890 yılında Polonya’dan göç edip, Roma döneminden kalma adıyla, Kirbat Diran’a yerleşen bir grup Yahudi tarafından kurulan Rehovot’un ilk yılları biraz sancılı geçmiş. Rothschild’in desteğinden bağımsız olarak, Osmanlı İmparatorluğu egemenliğindeki Filistin’e yerleşen göçmenlere yardım sağlayan “Menuha Venahala” adlı örgüt, Osmanlı’dan bu amaçla toprak satın almış. O dönemde, bölgede yaşayan Arap ve Bedevi halkta “babadan oğula” sahiplenme geleneği hakim olduğu için, resmi belgeyle satın alınan toprakların yabancıların mülkiyetine geçmesi kabul edilmemiş; ve üç yıl boyunca bu gruplar arasında, zaman zaman silahlı çatışmaya varan, anlaşmazlıklar yaşanmış. 1893 yılında taraflar uzlaşmaya vararak, ilk kez Yahudi göçmenler tarım faaliyetlerine başlamışlar. Üzüm, badem ve turunçgiller ekimiyle başladıkları çalışmalar, satın aldıkları toprağın çorak olması, tarım tecrübelerinin bulunmaması, pazarlama hataları ve baş gösteren bitki hastalıkları nedeniyle, 1904 yılında elde ettikleri ilk sağlıklı mahsule kadar, birçok kez sekteye uğramış. Bu tarihten itibaren Rehovot istikrarlı bir gelişme ve büyüme sürecine girmiş.
Bugün, Rehotov şehri “bilim ve kültür kenti” olarak adlandırılmakta. 2018 yılında İsrail’in yaşam kalitesi en yüksek şehri seçilen Rehovot, birçok dev teknoloji firmasının burada bulunmasının yanı sıra, İsrail’in en çok start-up çıkaran altıncı şehri konumunda. İbrani Üniversitesi ve Weizmann Enstitüsü gibi dünyada ilk sıralarında yer alan iki yükseköğrenim kurumunun kampüsleri bu şehirde yer almakta.
4 Aralık 1942 tarihinde faaliyete başlayan İbrani Üniversitesi Tarım, Gıda ve Çevre Fakültesi Rehovot kampüsü, içerisinde bulunan binlerce çeşit ağaç ve bitkiyle adeta yeşil bir cennet. Tarım ve Gıda teknolojileri konusunda ortaya koyduğu çalışmalarla dünyada parmakla gösterilen üniversitelerden bir tanesi. Bünyesindeki Uluslararası Okul’a her yıl dünyanın dört bir yanından öğrenci kabul etmekte.
1934 yılında İsrail Devleti’nin ilk cumhurbaşkanı olacak olan Chaim Weizmann tarafından kurulan Weizmann Bilim Enstitüsü, 1954-1955 yılında geliştirdikleri dünyadaki ilk elektronik bilgisayar ile adını tarihe yazdırmış bir kuruluş. Birçok önemli referans tarafından, dünyanın en önde gelen araştırma kurumlarından biri olarak gösterilmekte.
NES TSİYONA
Nes Tziyona’nın kuruluş hikayesi 1883 yılında Odessa’dan ailesiyle birlikte bu bölgeye göç eden Reuven Lehrer’in, o zamanki adıyla Wadi Al-Hanin’de, bir Alman misyonerden satın aldığı çiftliğe yerleşmesiyle başlamış. Bölgenin gelişmesi için gerekli nüfusu sağlamak için, zamanın en işlek limanı olan Yafo çevresine ilanlar asan Lehrer, her yeni yerleşimciye çok cüzi ücretler karşılığında arazisinde toprak satarak burada bir koloni oluşturmuş. Zaman içerisinde bölgenin adı Reuven’in Mülkü anlamına gelen Nahalat Reuven olarak tanınmaya başlamış.
Tam da aynı tarihlerde Nahalat Reuven’in çok yakınında, Aşk Tepesi anlamına gelen, Givat Ha’Ahava adlı bölgede bugünkü Litvanya’nın başkenti olan Vilnius’tan göç etmiş bir Yahudi olan Mihal Halperin küçük bir yerleşim kurarak tarım yapmaya başlamış. Bu koloni kendine sembol olarak, bugünkü İsrail Devleti bayrağına çok benzer bir bayrak tasarlamış ve buna Siyon’un Sembolü anlamına gelen Nes Tziyona adını vermiş.
Zaman içerisinde bu iki küçük yerleşim büyüyüp gelişerek önce birbirlerine komşu olmuşlar, daha sonra birleşerek daha büyük bir kasaba haline gelmişler. Ortak isim olarak da Nes Tziyona’yı kullanmaya başlamışlar.
50 bin kişilik nüfusuyla İsrail’in küçük şehirlerinden bir tanesi olan Nes Tziyona, komşusu Rehovot gibi ileri teknoloji firmalarına ev sahipliği yapmakta. 2002 yılında HP tarafından satın alınan dünyanın ilk mürekkep püskürtmeli yazıcısını üreten Indigo firmasının merkezi bu şehirde bulunmakta. Kentin sokaklarını dolaştığınızda, tarihi ve modern yapıları iç içe görmeniz mümkün.